Elke kantoortuin een horizon
Door Bas den Hond
Geen zwaarder werk dan zittend werk. Goed zitten is een kunst, zegt Harrie Staarink. In zijn boek 'De kunst van het zitten' (Aramith, f 29,90) brengt hij de lezer de kneepjes bij.
De stoeltjes in klas 2 van de lagere school, aan het begin van de dag: ,,Rug tegen de leuning, zes poten op de grond, armen achter je rug!'' ,,Ja, het werd je wel geleerd om rechtop te zitten, om geen bolle rug te maken. Maar het werd niet verkláárd. Mensen weten weinig van zitten af. Ze weten 'dit is prettig' en 'dit is onprettig', maar hoe je het kunt verbeteren, dat weet bijna niemand.''
,,Ik heb bij de Gemeenschappelijke Medische Dienst gewerkt, totdat viereneenhalf jaar geleden de taken daarvan naar de gemeenten werden overgedaan. Je speelde daar Consumentenbondje: kijken welke hulpmiddelen goed waren en welke niet. Ik moest vooral kijken naar rolstoelen. Wanneer zit iemand goed en wanneer zit iemand slecht? In eerste instantie haalde ik daarbij informatie uit de gezonde wereld en die gebruikte ik voor de gehandicapten. Nu begin ik veeleer in die gehandicaptenwereld en haal daar dingen voor de gezonden.''
,,Een spasticus is bijvoorbeeld een heel goede proefpersoon voor een stoel of rolstoel. Die kun je in een zodanige zithouding laten zitten dat zijn spasticiteit vermindert. Het lichaam wordt dan zo min mogelijk geprikkeld doordat het oncomfortabel zit. Die kennis gebruik je dan om iemand te laten zitten die dat discomfort niet voelt, een laesiepatiënt, die geen signalen krijgt, waardoor je kunt gaan doorzitten.''
,,Ik ben afgestudeerd op een universeel rolstoelsysteem. Daarbij ben ik Ton Tournier tegengekomen, een fysiotherapeut en nu een vriend. Jarenlang discussiëren we al. Ik ben vooral gericht op produkten, hij zit aan lijven. Met als resultaat dat we nu een idee voor rugondersteuning hebben, waarover we met een rolstoelfabrikant in onderhandeling zijn. Ik kan er nog niet veel over vertellen, maar het is het ei van Columbus: een manier om een rolstoel of een autostoel zo te maken dat je heel veel verstelmogelijkheden. En dat de volgorde waarin je dat doet heel logisch is: als ik het één keer voordoe, kun je het.''
De bank in zijn woonkamer. Slanke, stevige zitting en rugleuning, een rail waarlangs de armleuningen verschuiven zodat de bank opeens een fauteuil wordt, of een ligmeubel met kniesteun.
,,Ik heb hem zelf ontworpen. Maar het is niet een goede cocooning-bank, je kunt je er niet lekker in nestelen. Dat is wel lastig te maken, als je wilt dat hij ook goed zit.''
,,Als mensen een stoel of bank kopen hebben ze ook andere prioriteiten: Het materiaal, de kleur . . . En neem de eetkamerstoelen in huis, hoe lang zit je daarop, een uur, anderhalf uur als je gasten hebt, voor die tijdsduur past je lichaam zich wel aan aan de stoel. Maar na anderhalf uur statische belasting komt het discomfort opzetten, het protest van het lichaam.'' De stoel van de auto waarin je in een dag naar Bretagne reed. Als Veilig Verkeer niet riep dat je er na twee uur even uit moest, dan deed je het niet.
,,Tv kijken doe je eigenlijk het beste vanuit een autostoel: de rug goed gesteund, in evenwicht, het hoofd rechtop. Die stand is ideaal: je hoofd houdt bij wat de stand is van het lichaam in de ruimte, waar al je ledematen zijn. Jij weet op dit moment waar je grote teen is. Maar het hoofd moet weten hoe het zelf in de ruimte staat: die sensoren worden als het ware gereset worden en dat gebeurt als je naar de horizon kijkt.''
De slappe plastic stoeltjes in zijn tuin in De Klem, bij Strijen, waarvan de rugleuning meteen uitzakt maar waarin je heel best een uurtje kunt kletsen en schrijven en waarin je voorturend honderdtachtig graden aan horizon tot je beschikking hebt.
,,Neem het roeien. Dat lijkt ruw, maar in wezen maak je daar een heel fijnmotorische beweging, en je ziet dat roeiers hun hoofd heel stil horizontaal houden. En een gewichtheffer kijkt ook strak naar de horizon. Je zou bijna het advies willen geven in een kantoortuin overal een kunstmatige horizon te schilderen. Al die mensen gaan dan vanzelf beter zitten. Of ze ook beter gaan werken weet ik niet. Maar het lijkt me waarschijnlijk.''
De nieuwe bureaustoelen bij ons op de krant, met een zitting die je kunt uitschuiven en kantelen, en briefjes erop: Van mij, niet verstellen!
,,Die naar voren hellende zittingen zijn gebaseerd op buitenlands onderzoek: dat zou een gunstige invloed hebben op de stand van het bekken, en dus van de wervelkolom: als je naar voren helt, komen je lendenen in die natuurlijke stand te staan. Maar uit onderzoek van de Erasmusuniversiteit kwam daar toch geen significante verbetering uit.''
,,Waar ik wel voorstander van ben: een kantoorstoel op vier poten in plaats van vijf met wieltjes. Daar kun je nog eens op wippen, en je kunt je er op allerlei manieren op schrap zetten. Op een draaistoel heeft elke beweging het gevolg dat de zitting draait, en daar moet het hoofd weer op reageren. Dat is hartstikke onrustig. Dat een stoel moet kunnen draaien heeft ook nooit ergens in een programma van eisen gestaan. Ik denk dat het zo is gegaan: de stoel moest in hoogte verstelbaar zijn. Dat ging het gemakkelijkst met een gasveer. Dus was ie vanzelf draaibaar. Het zou juist een extra inspanning gevergd hebben om hem níet draaibaar te maken! En het was in het begin natuurlijk ook wel sjiek.''
,,Net als zo'n directiestoel waarin je achterover kunt leunen. Wat ook heel onrustig zit, je gaat voortdurend wippen. Die stoelen maken je door hun enorme rugleuning ook drie keer zo groot, dat is allemaal psychologie.''
De rugpijn sinds het lezen van 'De kunst van het zitten', de spijt over die ontelbare uren voor de buis onderuit op een waardeloze bank, de lage rugbol, de spieren heerlijk ontspannen, de tussenwervelschijven op knappen.
,,Als je nou op één ding wilt letten, dan zijn dat de lendenen: die moeten dus zijn zoals wanneer je staat, maar hoe ze in werkelijkheid staan, dat heeft altijd ook te maken met wat je aan het doen bent, waar je bovenlichaam is, en hoe je stoel zit. Ik hel nu licht naar voren, in een actieve zitstand, niet mijn stoel laat mijn rug nu die stand innemen - een stoel van niks trouwens - maar mijn spieren. Dat maakt niet uit. Je wordt er alleen maar moe van.''
Uit Trouw 4-9-1999 Pagina 2 "Mensen"
copyright Trouw