Goed zitten kun je leren
Auteur: Ab Borgman
'De moderne mens brengt een steeds groter deel van zijn tijd zittend door. Dat gebeurt meestal zonder er bij na te denken. Zelfs het kiezen van zitmeubelen doen we in veel gevallen zonder precies te weten wat zitten nu eigenlijk is. Dat is jammer. Want die onwetendheid gaat maar al te vaak ten koste van het zitcomfort en draagt niet zelden bij aan een verkeerde belasting van het lichaam, met alle gevolgen van dien. Ik wil dat mensen zich bewust worden van en begrijpen wat er allemaal komt kijken bij iets zo vanzelfsprekends als zitten. Ik wil ze de nodige theoretische bagage meegeven en helpen die kennis in de praktijk toe te passen bij het kiezen van de juiste stoel of zitbank én het vinden van de juiste zithouding. Dat is mijn missie'.
Staarink spreekt met de bevlogenheid die ooit zo kenmerkend was voor zijn generatiegenoten. Maagdenhuis, Club van Rome, wereldverbeteraars: industrieel ontwerpen is in die dagen een jonge studierichting die goed in het tijdsbeeld past. 'Helpen de problemen van mensen op te lossen en daartoe de hulpmiddelen, gereedschappen bedenken. Geen behoeftes creëren, maar goede dingen doen, daar ging het om', zegt hij nu terugkijkend.
Via een bevriende fysiotherapeut komt Staarink in contact met de Stichting Revalidatie Research. Het zijn de beginjaren van de elektrische rolstoel. Primitief nog, simpele motoren op feitelijk handbewogen modellen. Ongeschikt om de hele dag in te zitten: 'Dat wilden we verbeteren.'
Het is de start van een jarenlange speurtocht naar de perfecte rolstoel. Hij doet onderzoek en ontwikkelt voor de GMD een keuringsprotocol voor rolstoelen dat niet alleen aandacht heeft voor de technische duurzaamheid, maar vooral de functionaliteit van dit voor velen zo onmisbare hulpmiddel centraal stelt. Als docent van arbeidsdeskundigen verdiept hij zich bovendien in de biomechanica. De laatste jaren is hij werkzaam als freelance onderzoeker en ontwerper. Daarnaast verzorgt hij cursussen en lezingen.
Bewegen
In De Kunst van het zitten geeft Staarink talloze adviezen voor een verantwoorde zithouding en de keuze van goede zitmeubelen. Maar op de vraag wat nou de beste zithouding is en hoe de ideale stoel er uitziet, geeft hij geen eenduidig antwoord.
'Dat kan ook niet, want of een stoel voldoet, hangt altijd af van het doel waarvoor deze wordt gebruikt en de hoeveelheid tijd die we erop doorbrengen. Het zitten in een ontspannen zithouding vraagt immers om een andere ondersteuning dan het zitten in een actieve houding. Bovendien hebben mensen de neiging om veel te lang in één houding blijven zitten. Daar kan het lichaam slecht tegen. Een simpele kruk kan soms functioneler zijn dan een comfortabele bureaustoel, want deze stimuleert beweging en dat is goed voor het lichaam.'
Voelen
In zijn boek legt Staarink uit dat zitmeubelen niet alleen een zit-, maar ook een belangrijke sociale functie hebben. Ze kunnen macht uitstralen, of de rijkdom of 'lifestyle' van de bezitter onderstrepen. Vorm is dan soms belangrijker dan de zitfunctionaliteit. De Troon in de Ridderzaal is er een goed voorbeeld van, maar ook in de doorsnee woonkamer wordt bij de aanschaf van bijvoorbeeld een bank te weinig naar het zitcomfort en te veel naar 'design' gekeken, meent Staarink.
'In mijn boek noem ik de woonkamerbank een wolf in schaapskleren. De moeilijkheid is, dat je door alleen te kijken nauwelijks kunt inschatten of een bank functioneel is. Je moet er dus echt op gaan zitten. Bovendien hebben we de neiging discomfort meteen te compenseren door onze houding aan te passen. Zo lijkt elke bank op het eerste gevoel goed te zitten, zeker na een lange dag struinen over de woonboulevard.'
Maar wat is dan wel de juiste aanpak? 'Een stoel of bank moet je vóelen! Neem daarom ruim de tijd om een zitmeubel uit te proberen en doe dat bijvoorkeur aan het begin van de dag. Let erop dat je (ook zonder extra kussens) een goede steun hebt in de lendenen en je buik niet in de knel komt. Verder mag een zitmeubel niet zó diep zitten dat je met je bekken niet bij de rugleuning kunt komen. Dat levert bijna altijd een verkeerde houding op. Ga niet alleen in de hoeken van de bank zitten, maar ook in het midden, daar komt de houding het best tot uitdrukking. Let er verder op dat je gemakkelijk uit het zitmeubel kunt opstaan. Een goede stoel of bank is immers altijd een compromis tussen lekker zitten en er goed uit kunnen komen'.
'Koop je samen een bank', vervolgt Staarink, 'en is je partner bijvoorbeeld een stuk kleiner dan je zelf bent, laat de kortste persoon dan de zitdiepte testen. Ben je op zoek naar een wat stugger zitmeubel, laat dan degene met het minste zitvlees het oordeel vellen.'
Beter te hoog
Staarink haalt uit zijn atelier een sobere stoel op vier stalen poten tevoorschijn. Zitting en rugleuning zijn gemaakt van voorgevormde kunststof. Wie in een actieve houding op de stoel gaat zitten, merkt meteen dat rug en zitvlak als het ware door de stoel omsloten worden.
'Deze stoel is bedoeld voor de werk- en eetkamer. Typisch een ontwerp dat je stimuleert een actieve zithouding aan te nemen en het lichaam daarin optimaal ondersteunt. Door de profilering van zitting en rugleuning ontstaat een groter contactoppervlak en dus een betere verdeling van de druk op het lichaam. Daarnaast heeft de stoel zachte, aflopende randen, dat voorkomt irritatie op de rug en aan de onderbenen. Verder is de stoel in hoogte verstelbaar. Daarmee wordt voor mensen van verschillende lengte toch telkens een optimale ondersteuning van de onderbenen bereikt. Dat verhoogt niet alleen de comfortbeleving, maar ontlast ook rug en bekken. Daarom kun je, als een stoel niet in hoogte verstelbaar is, beter een beetje te hoog dan te laag gaan zitten.'
Creatief
Niet meer in de werkplaats, maar inmiddels in de studio van de fotograaf staat Staarinks prototype van een zitbank voor de woonkamer. Een meubelfabrikant heeft het ontwerp in productie genomen en een warenhuis en enkele meubelverkopers brengen de bank vanaf mei 2000 op de markt.
'De zitbank oogt behoorlijk modern en trendy, niet iedereen zal het ontwerp daarom mooi vinden. Maar daarin ligt ook niet de kracht. De zitbank is primair ontworpen op een goede maatvoering en een juiste zithouding. Het leuke is bovendien dat de gebruiker er creatief mee kan omgaan. Zo zijn de armleuningen verstelbaar en veranderbaar. Daarmee geef je deze zitbank niet alleen telkens een ander uiterlijk, maar wordt het ook mogelijk om op verschillende manieren op de bank te gaan zitten - uiteraard in een goede zithouding.'
Bekroning
Ook de rolstoel heeft nog steeds Staarinks aandacht. 'Sinds het schrijven van het boek heb ik nog veel bijgeleerd. Zo is voor een goede zithouding een ontspannen stand van het hoofd op de romp erg belangrijk. Daartoe is een juiste ondersteuning van de rug van groot belang. Ik weet nu hoe je die rug moet ondersteuning en hoe je dit concreet naar een ontwerp kunt vertalen. Ik ga het toepassen in een rugleuning voor een rolstoel. Het principe is zo simpel als het maar zijn kan en raakt de essentie van het zitten. Het is echt het ei van Columbus. Ik werk nu aan een prototype. Alle inzichten van vele jaren onderzoek zijn erin verwerkt. Functioneel is het ontwerp volkomen logisch, met eenvoudige individuele instelmogelijkheden die simpel zijn te bedienen. Een rolstoel waarin iedereen comfortabel kan zitten en die volgend jaar op de markt moet komen. Die rugleuning heeft, denk ik, alles in zich om een nieuwe standaard te worden. Dat zou de bekroning zijn van een ideaal waaraan ik al dik vijfentwintig jaar werk. Ja, de missie eindelijk voltooid.'
Bron: © Welkom Magazine voorjaar/ zomer 2000
Reprinted
by permission